فیزیوتراپی چیست و چه کارکردی دارد؟ اگر بخواهیم جوابی کلی به این سؤال بدهیم باید عنوان کنیم که فیزیوتراپی یکی از تخصص‌های مراقبت‌های درمانی است و در آن سعی بر بررسی، ارزیابی و درمان وضعیت افرادی است که از لحاظ حرکتی دچار محدودیت‌هایی شده‌اند.
در ادامهٔ مطلب به این سوال پاسخ می‌دهیم که فیزیوتراپی چیست، برای چه بیماری‌هایی مفید خواهد بود و مراحل آماده‌سازی برای فیزیوتراپی چیست، با روش‌ها و تکنیک‌های درمانی مختلف فیزیوتراپی هم آشنا خواهید شد.
فیزیوتراپی چیست؟
فیزیوتراپی یا بازپروری فیزیکی Physical Therapy شاخه ای از علم پزشکی است که هدف از آن استفاده از روش های فیزیکی غیر تهاجمی (بدون آسیب به بافت مانند آنچه در عمل جراحی با شکافتن بافت انجام میشود) برای بهتر کردن کارکرد سیستم حرکتی فرد و رساندن آن به وضعیت قبل از بیماری است. البته محدوده فعالیت فیزیوتراپی بیش از فقط سیستم حرکتی است.
فیزیوتراپی چیست؟
فیزیوتراپی درمان هایی فیزیکی را بر روی عضلات، استخوان ها و مفاصل انجام میدهد. مانند کمک به درمان کمردرد، دردهای مفاصل، آسیب های ورزشی و بهبود سریعتر و بهتر سیستم حرکتی بعد از اعمال جراحی که روی آن انجام میشود.
فیزیوتراپی درمان های فیزیکی را برای بهبود کارکرد سیستم تنفسی انجام میدهد مانند کمک به درمان آسم، برونشیت و آمفیزم
فیزیوتراپی درمان فیزیکی را برای بهبود مشکلات سیستم عصبی انجام می دهد مانند کمک به درمان ضربات وارده به سر، سکته مغزی، آسیب های نخاع، پارکینسون، ام اس و یا بازپروری بیمار بعد از جراحی مغز
در مورد سیستم حرکتی انسان فیزیوتراپ کمک میکند به :
برگرداندن دامنه حرکتی و قدرت عضلات اندام و تعادل و هماهنگی بین عضلات و اندام ها به وضعیت قبل از بیماری یا بعد از درمان آسیب های سیستم حرکتی (که بدنبال ضربه ایجاد شده و درمان های اولیه آن به توسط ارتوپد انجام میشود) با انجام و آموزش حرکات نرمشی. به عبارت دیگر کمک به برگرداندن کارکرد سیستم حرکتی بعد از اینکه مشکلی در آن ایجاد شود
آموزش بیمار در استفاده بهتر از وسایل محیط و طرز استفاده از عصا، واکر، ویلچر و اندام مصنوعی و طرز درست راه رفتن بعد از شروع بیماری
کاهش درد و تورم بیمار با استفاده از گرما، سرما، ماساز، کشش، اولتراسوند، تحریک الکتریکی و دیگر ابزارها
خدمات درمانی فیزیوتراپی در چه مکان‌هایی ارائه میشود؟
نکتهٔ دیگری که باید بدانید، درباره مکان‌هایی است که خدمات درمانی این تخصص در آنها ارائه میشود. تعداد این مکان‌ها بسیار زیاد است و به‌طور کلی، هرجا که افراد با محدودیت‌های حرکتی وجود داشته باشند، امکان پیدا کردن فیزیوتراپ‌ها هم در آن وجود دارد.
از جمله این مکان‌ها می‌توان به بیمارستان، خانه‌های پرستاری، کلینیک‌های درمان سرپایی، محل تمرین و فعالیت تیم‌های ورزشی، مدارس (بسیاری از کشورهای قوانین دارند مبنی بر اینکه دانش‌آموزان خدمات درمانی این‌چنینی را حتما باید در مکانی آشنا و در کنار دوستان‌شان دریافت کنند)، خانه (در صورتی که به‌خاطر آسیب‌دیدگی یا بیماری نتوانید از خانه بیرون بروید) و مراکز توانبخشی قلبی-عروقی.
مرحلهٔ آماده‌سازی برای استفاده از خدمات درمانی فیزیوتراپی
گام بعدی برای درک بهتر این موضوع که فیزیوتراپی چیست، کسب آگاهی از این مسئله است که پیش از شرکت در جلسات درمانی فیزیوتراپی چه چیزهایی را باید مد نظر قرار بدهید تا به نتیجهٔ مطلوب برسید. بهتر است قبل از مراجعه به فیزوتراپ راجع به برخی مسائل پرس‌وجو کنید. بعضی از فیزیوتراپ‌ها دارای تخصص بالینی هستند؛
آماده‌سازی برای فیزیوتراپی
پیدا کردن فیزیوتراپی که دربارهٔ اختلال یا بیماری شما تخصص داشته باشید تأثیر بسزایی بر نتیجهٔ نهایی جلسات درمانی خواهد داشت. در کنار این مسئله، راجع به بخش‌هایی از هزینه که به عهدهٔ سازمان بیمهٔ شما قرار می‌گیرند، سیاست مربوط به لغو احتمالی شرکت در جلسات درمانی و لباسی که در اولین قرار ملاقات با فیزیوتراپ باید به تن داشته باشید هم بیشتر تحقیق کنید.
فیزیوتراپ با همکاری شما اهداف مشخصی را برای جلسات درمانی در نظر خواهد گرفت، بنابراین بهتر است از قبل راجع به این مسئله فکر کرده باشید و بتوانید راجع به اهدافی که تمایل دارید با به پایان رسیدن جلسات درمانی به آنها برسید، با فیزیوتراپ‌تان صحبت کنید. در طول جلسات درمانی اگر از طرز کار روش یا تکنیک بخصوصی سر در نیاوردید، از فیزیوتراپ‌تان بخواهید دربارهٔ آن به شما توضیح بدهد. به خاطر داشته باشید که میان شما و فیزیوتراپ باید نوعی اتحاد به وجود بیاید تا امکان دست‌یابی به اهداف‌تان وجود داشته باشد.
تخصص یک فیزیوتراپیست چیست؟
فیزیوتراپیست ها علم حرکت را مطالعه می کنند. آنها می آموزند که چگونه علل اصلی آسیب را مشخص کنند.
چه موقع باید به فیزیوتراپیست مراجعه کرد ؟
در صورت آسیب دیدگی یا دردهای مزمن که بر عملکرد شما تأثیر می گذارد. پزشک ممکن است بعد از عمل جراحی مانند تعویض مفصل ران یا حادثه ای مانند حمله قلبی یا سکته مغزی ، شما را به فیزیوتراپی ارجاع دهد.
فیزیوتراپیست ها بر روی پیشگیری و توانبخشی تمرکز دارند. درمان می تواند برای مشکلات ناشی از آسیب ، بیماری یا ناتوانی باشد. در اینجا چند مثال آورده شده است:
- درد گردن و کمر ناشی از مشکلات عضلات و اسکلت
- مشکلات در استخوان ها ، مفاصل ، عضلات و لیگامنت ها مانند آرتریت و عوارض بعد از قطع عضو
- مشکلات ریه مانند آسم
- ناتوانی در نتیجه مشکلات قلبی
- مشکلات لگن مانند مشکلات مثانه و روده مربوط به زایمان
- از دست دادن قدرت حرکت به دلیل ضربه به مغز یا ستون فقرات یا به دلیل بیماری هایی مانند بیماری پارکینسون و بیماری ام اس
- خستگی ، درد ، تورم ، سفتی و از بین رفتن قدرت عضلات ، به عنوان مثال در طول درمان سرطان یا مراقبت تسکین دهنده
برگرداندن دامنه حرکتی مفاصل
وقتی بیمار برای مدتی بیحرکت شده و استراحت میکند و یا اندام بیمار مدتی در گچ بیحرکت میشود دچار خشکی مفاصل میگردد.
کاهش دامنه حرکتی مفصلی در بیماری های مفصلی مانند انواع آرتریت ها و ساییدگی ها مفصلی هم وجود دارد. فیزیوتراپ کمک میکند تا این خشکی و محدودیت حرکتی بهتر شود.
بعد از اعمال جراحی بر روی اندام و مفاصل بیمار باید هر چه زودتر حرکت مفاصل اندام را شروع کند وگرنه دچار خشکی خواهد شد. فیزیوتراپ به بیمار کمک میکند تا دچار خشکی مفصلی نشود.
فیزیوتراپ این کار را با انجام دادن حرکات نرمشی خاص در اندام بیمار انجام میدهد. وی همچنین به بیمار آموزش میدهد که چگونه خودش این حرکات را در منزل انجام دهد.
حرکات نرمشی و کششی نه تنها دامنه حرکتی مفصل را بهتر کرده و یا از ایجاد خشکی مفصلی پیشگیری میکند در درمان بسیاری بیماری های دیگر مانند مشکلات تاندون ها یا رباط ها هم موثر هستند. نرمش های کششی به بیمار مبتلا به کمردرد کمک میکند تا زودتر به درد خود غلبه کند.
برگرداندن قدرت به عضلات اندام
بسیاری از دردها مانند کمردرد و یا درد ناشی از کندرومالاسی کشکک با تقویت عضلات اندام بهبود یافته یا حداقل بهتر میشوند. همچنین تقویت عضلات اندام در بازپروری بیمار بعد از انجام عمل جراحی و یا مدتی بیحرکتی اندام در گچ بسیار اهمیت دارد.
فیزیوتراپ برای تقویت عضلات از نرمش های خاصی استفاده میکند. وی به بیمار کمک میکند تا این نرمش ها را انجام داده و به وی یاد میدهد تا چگونه آنها را در منزل انجام دهد.
نرمش های تعادلی
بعد از سکته مغزی یا بعضی آسیب های مغزی و نخاع بیمار باید یاد بگیرد که چگونه در هنگام ایستادن و راه رفتن تعادل خود را حفظ کند.
همچنین بعد از بسیاری از اعمال جراحی ارتوپدی مانند بازسازی رباط صلیبی، بدست آوردن هماهنگی و تعادل بین عضلات اندام اهمیت بسیار دارد. فیزیوتراپ به بیمار کمک میکند تا با انجام حرکاتی این تعادل و هماهنگی را بدست آورد.
راه رفتن
بعد از بسیاری از اعمال جراحی در اندام تحتانی مانند انواع تعویض مفصل ران یا تعویض مفصل زانو و یا بازسازی رباط صلیبی قدامی و یا بعد از بسیاری بیماری ها مانند سکته مغزی بیمار باید یاد بگیرد چگونه با واکر و یا عصا راه برود و سپس یاد بگیرد چگونه بتدریج این وسایل را از خود جدا کرده و راه رفتن مستقل را تجربه کند.
فیزیوتراپ به بیمار آموزش های لازم را میدهد و به وی کمک میکند تا این مراحل را با موفقیت انجام دهد.
آموزش انتقال
فیزیوتراپ به بیمار آموزش میدهد که چگونه خود را از تخت به صندلی چرخدار منتقل کند یا چگونه از حالت نشسته به حالت ایستاده درآید یا چگونه وقتی عصا به دست دارد سوار ماشین شود.
این مهارت های انتقال بعد از بسیاری از بیماری ها و یا در هنگام استفاده از وسایل کمکی برای راه رفتن (مانند عصا یا واکر) نیاز به آموزش و تمرین دارند.
ماساژ
ماساژ کمک میکند تا درد بیمار کاهش یابد و جریان خون اندام را بهبود میدهد. ماساژ همچنین به بیمار آرامش میدهد. فیزیوتراپ برحسب نوع بیماری ماساژ های مناسب آن را برای بیمار انجام میدهد.
ماساژ به معنای استفاده از دست‌ها برای ورز دادن بافت‌های آسیب‌دیدهٔ بدن، به‌منظور کاهش درد، افزایش گردش خون و کاهش گرفتگی عضلات است. تکنیک‌های متنوعی برای ماساژ دادن وجود دارد که از آن جمله می‌توان به ماساژ نقاط حساس و ماساژ بافت عمیق اشاره کرد و فیزیوتراپ، بسته به صلاحدید خود از میان‌شان انتخاب خواهد کرد.
آب درمانی
آب درمانی یا هیدروتراپی Hydrotherapy به معنای انجام دادن نرمش ها در استخر آب گرم است. آب درمانی که با کمک فیزیوتراپ انجام میشود.
درد بیمار را کاهش داده و حرکات مفاصل بیمار را بهتر میکند. آب درمانی عضلات اندام بیمار را تقویت کرده و به وی احساس آرامش میدهد.
شوک ویو تراپی
فیزیوتراپ از این روش برای درمان بسیاری از تاندنیت ها مانند تنیس البو یا خار پاشنه استفاده میکند.
تحریک الکتریکی عصب و عضله
فیزیوتراپ با استفاده از دستگاه های تحریک الکتریکی و عبور جریان های ضعیف از بدن بیمار درد بیمار را کاهش داده و یا بعد از جراحی های پیوند اعصاب آسیب دیده، با تحریک الکتریکی عضلات سعی میکند آنها را کارا و قوی نگهدارد.
در جلسات درمانی فیزیوتراپی چه می‌گذرد؟
در آخرین گام برای فهمیدن اینکه فیزیوتراپی چیست، با هم نگاهی به روش‌ها و تکنیک‌های درمانی‌ای خواهیم داشت که فیزیوتراپ با استفاده از آنها به کاهش درد و خشکی بدن و بهبود توانایی و وضعیت حرکتی آن کمک میکند.
حرارت، یخ، امواج فراصوت و محرک‌های الکتریکی، از جمله مواردی هستند که فیزیوتراپ از آنها استفاده میکند. گاهی هم به‌منظور بهبود وضعیت حرکتی بدن از تکنیک‌های دستی استفاده میشود.
فیزیوتراپ‌ها معمولا ورزش های درمانی‌ای هم تجویز می‌کنند که بیمار می‌تواند با استفاده از آنها محدودهٔ حرکتی، توانایی و کارکرد بدنش از لحاظ حرکتی را بهبود بدهد. آگاهی کلی بیمار راجع به بیماری و شرایطش هم در پیشبرد مؤثر جلسات درمانی فیزیوتراپی نقش بسزایی دارد؛ به همین خاطر فیزیوتراپ‌ها سعی می‌کنند با استفاده از جدول‌ها، مدل‌ها و نمودارهای مختلف میزان آگاهی بیمارشان را بیشتر کنند.
روش‌ها و تکنیک‌های مختلف فیزیوتراپی برای کسانی کاربرد دارد که دچار آسیب‌دیدگی اسکلتی-عضلانی شده‌اند یا آنکه از اختلال در کارکرد وضعیت حرکتی رنج می‌برند. شرکت در جلسات درمانی فیزیوتراپی باعث میشود تا درد جسمانی این افراد کمتر شود و از لحاظ حرکتی تسلط بیشتری پیدا کنند. انتخاب این روش یا تکنیک، بسته به صلاحدید فیزیوتراپ و متناسب با شرایط منحصربه‌فرد هر بیمار خواهد بود. حالا که درک بهتری از این مسئله پیدا کردید که فیزیوتراپی چیست، می‌توانیم در ادامه به معرفی تکنیک‌ها و روش‌های درمانی اصلی در فیزیوتراپی بپردازیم.
سخن پایانی
با درک بهتر اینکه فیزیوتراپی چیست و با شناخت روش‌ها و تکنیک‌های درمانی مختلف آن، می‌توانید با دید بازتری تصمیم بگیرید که آیا به شرکت در جلسات درمانی آن نیاز خواهید داشت یا خیر. اگر قبلا در جلسات درمانی فیزیوتراپی شرکت نکرده باشید و بخواهید برای اولین بار از آن استفاده کنید، کمی اضطراب خواهید داشت که کاملا طبیعی است، اما پس از اولین ملاقات با فیزیوتراپ و شروع‌به‌کار بر روی اهداف‌تان برای توانبخشی، احساس‌تان به‌کلی عوض خواهد شد. به خاطر داشته باشید که فیزیوتراپ تا حد مشخصی می‌تواند به شما کمک کند.
با درک این مسئله از برنامهٔ توان‌بخشی‌تان انتظارات واقع‌بینانه‌تری خواهید داشت و بازده حاصل‌شده از شرکت در جلسات درمانی فیزیوتراپی، به‌مراتب بهتر خواهد شد.