مردم کشورهای شرقی، به لحاظ ساختارهای ذهنی با یکدیگر اشتراکات زیادی دارند. چنانکه اگر کمی در آداب و رسوم هر کشور شرقی دقیق شویم، می‌توانیم ریشه‌های تشابهات این ساختارها را به وضوح ببینیم. شباهت‌های ساختارهای ذهنی مردم شرقی، در آداب و رسوم و شیوه‌ی زندگی آن‌ها تأثیرگذار است.
باورها و اعتقادات مردم شرق به هر دین و آیینی که باشند در سبک زندگی آن‌ها تا حدود بسیاری با دیگر ملت‌های شرقی شباهت دارد. یکی از این شباهت‌ها در نحوه‌ی زندگی روزمره مربوط به کفش، پاپوش، دمپایی و آداب آن است که میان ما ایرانی‌ها و ژاپنی‌ها بسیار مشترک است.
آداب مربوط کفش در ژاپن
ژاپنی‌ها هم مانند ما در خانه کفش به پا نمی‌کنند، به ویژه کفش‌هایی که در بیرون از منزل از آن‌ها استفاده می‌شود هرگز به اتاق‌های ژاپنی‌ها وارد نمی‌شود. دلیل این کار علاوه بر حفظ بهداشت و پاکیزگی خانه، تاتامی‌هایی است که به عنوان کف‌پوش در برخی قسمت‌های خانه‌های ژاپنی وجود دارد.
دلیل دیگری که ژاپنی‌ها کفشها را در خانه از پا بیرون می‌آورد دلیلی تاریخی است. این رسم و سنت در سال‌های ۷۹۴ تا ۱۱۹۲ میلادی، میان طبقات والا و ممتاز جامعه رایج بوده است.
آداب مربوط کفش در ژاپن
چون شرایط آب‌وهوایی اقلیم ژاپن، بارانی است و به همین دلیل معابر و پیاده‌راه‌ها عموما آلوده و گل‌آلود بوده‌اند برای جلوگیری از ورود این آلودگی‌ها به منزل و همچنین برای جلوگیری از آسیب دیدن لوازم زندگی بسیا فاخر و گرانقیمت طبقه‌ی ممتاز، کفشها پیش از ورود به خانه از پا جدا می‌شد. البته ژاپنی‌ها در خانه‌ها از یک فضا و یک اتاق استفاده‌های متعددی می‌کنند. آن‌ها در یک اتاق، غذا می‌خوردند، در همان اتاق می‌خوابیدند و استراحت می‌کردند، به همین دلیل باید در نظافت و حفظ پاکیزگی اتاق دقت بسیار زیادی می‌کردند.
درآوردن کفشها نه تنها در خانه‌های ژاپنی مرسوم است بلکه در اماکن عمومی مانند مدرسه‌ها، معبدها، مکان‌های مقدس بودایی، گاهی بیمارستان‌ها و رستوران‌ها نیز رایج است.
گنکن چیست؟
ژاپنی‌ها پیش از ورود به خانه در محل مخصوصی به نام گنکن (genkan) کفشها را به صورت خاصی از پا در می‌آورند. گنکن در خانه‌های ژاپنی همان حکم کفش‌کن در مکتب‌خانه‌های قدیمی ایرانی را دارد. گنکن راهرویی است که حدفاصل قسمت اصلی خانه و سالن ورودی است.
این بخش از خانه پله‌‌ای دارد که اندازه‌ی ارتفاع آن با توجه به اندازه‌ی کلی قسمت گنکن کوتاه یا بلند در نظر گرفته می‌شود به این معنی که اگر گنکن کوچک باشد پله هم ک ارتفاع است. در گنکن‌های ژاپنی جا کفشی‌هایی قرار دارد که لتابیکو نامیده می‌شود که دارای قسمت‌های مختلفی برای دمپایی‌ها، کفش‌های کم استفاده، کفش‌های راحتی و … در نظر گرفته شده است.
در مدرسه‌های ژاپن، هم محلی مانند گنکن وجود دارد که دانش‌آموزان پیش از ورود به مدرسه باید کفشها را با کفش‌های مخصوص مدرسه عوض کنند.
روش درآوردن کفشها در ژاپن به این صورت است که پس از ورود به راهروی خانه باید زیرپله‌ی مخصوص گنکن ایستاد و کفشها را منظم و کنار هم از پا درآورد، تا هنگام پوشیدن هم بتوان آن‌ها را به راحتی پوشید.
در خانه‌های ژاپنی فضاهایی را که باید بدون کفش یا دمپایی به آن‌ها وارد شد را با اندازه‌ی کف اتاق‌ها یا فضاهای دیگر خانه مشخص می‌کنند. به این ترتیب که ورودی خانه‌ها در ژاپن دارای ارتفاع بلند شش اینچی است، این ارتفاع نشان می‌دهد که باید در این خانه کفشها را در آورد و از دمپایی برای پاپوش استفاده کرد. در اتاق‌هایی که با تاتامی پوشیده شده‌اند، کف اتاق‌ها ارتفاع یک تا دو اینچ دارند و این ارتفاع به این معنی است که در این اتاق باید دمپایی‌ها را هم درآورد و با جوراب در این اتاق حضور یافت.
ژاپنی‌ها در سرویس بهداشتی و حمام هم از دمپایی مخصوص استفاده نمی‌کنند و از آنجایی که مانند ایرانی‌ها به پاکیزگی بسیار اهمیت می‌دهند هرگز با دمپایی‌های این قسمت‌های خانه وارد فضاهای دیگر خانه نمی‌شوند و دمپایی‌ها را از آنجا خارج نمی‌کنند. برایی اینکه دمپایی‌های این فضاها با دمپایی‌های سایر قسمت‌های خانه و دیگر دمپایی‌ها اشتباه گرفته نشود عموما روی آن‌ها حروفی یا تصاویری مخصوص حک می‌کنند.
انواع پاپوش‌های ژاپنی
ژاپنی‌ها پاپوش‌های بسیاری دارند که متنوع است و هر کدام کاربرد خود را دارند. کفش‌های سنتی ژاپن، به گونه‌ای طراحی و ساخته می‌شد که هوا به خوبی به انگشتان و کف پا می‌رسید همچنین جنس چوبی و پارچه‌ای کفش‌های سنتی ژاپن، در تردد و جریان هوا میان قسمت‌های پا تأثیرگذار بوده است.
معروف‌ترین کفش ژاپنی‌ها گتا نام دارد که در واقع نوعی صندل است که گاه حتما باید همراه با جوراب مخصوص پوشیده شود. این جوراب مخصوص به گونه‌ای است که دوخت میانی آن انگشت شصت پا را از دیگر انگشت‌ها جدا می‌کند و باعث می‌شود خط حائل صندل به انگشتان پا فشار نیاورد. به این جوراب‌ها تابی گفته می‌شود. گتاها انواع مختلفی دارند که در کدام کاربرد خاص خود را دارند.
گتا در کاربرد قدیم آن در اصل برای محافظت از کیمونو در برابر آلودگی‌های روی زمین بود. همانطور که می‌دانید کیمونو‌ها لباس‌هایی بلند هستند که ممکن است که در تردد در آب‌و هوای گل‌آلود و بارانی ژاپن آلوده شوند. به همین دلیل از گتا که دارای پایه‌های بلند چوبی بود استفاده می‌شد.
گتا را با لباس راحتی یوکاتا نیز استفاده می‌کرده‌اند، تمام مدل‌های گتا دارای پایه‌های چوبی است.
هیوری گتا یا ماسا گتا نوعی صندل است که به صورت روزانه از آن استفاده می‌شود. کف این نوع گتا مستطیلی است و دو دندانه دارد که بر قسمت طولی پاپوش در کف آن عمود شده‌اند. این نوع از پاپوش برای آب‌وهوای معتدل به کار برده می‌شود. برای زیباتر کردن این گتاها می‌توان از تسمه‌های رنگی موسوم به hanao استفاده کرد. پوشیدن جوراب با این نوع گتا الزامی نیست.
انواع پاپوش‌های ژاپنی
ایپون گتا یا تنگو گتا فقط یک دندانه دارد و استفاده‌ی عمومی ندارد بلکه فقط رقصنده‌های آیینی و سنتی در جشن‌ها از آن استفاده می‌کنند.
پوکوری گتا یا اوکوبو زیره‌ی نسبتا بزرگی دارند و به صورت یک پارچه از یک قطعه چوب ساخته می‌شوند. داخل آن‌ها خالی است و دارای زنگی است که هنگام راه‌رفت صدا می‌کند، این نوع از گتا یادآور خلخال هندی است که زنان آن‌ها را می‌پوشیده‌اند. از این نوع گتا هم فقط زنان رقصنده در ژاپن برای برگزاری جشن‌ها استفاده می‌شود، با اوکوبو جوراب تابی هم پوشیده می‌شود.
تاکا یا آشیدا گتا برای شرایط آب‌وهوایی بارانی کاربرد دارند، چرا که دارای دو دندانه‌ی بسیار بلند و باریک هستند تا کمترین آلودگی به خود کفش یا لباس نرسد.
زوری‌ها نوعی دیگر از پاپوش‌های ژاپنی هستند که اغلب با کیمونو و یوکاتا پوشیده
می‌شوند. این صندل‌ها که دارای گوشه‌های گرد هستند از جنس چوب پنبه ساخته
می‌شوند. ارتفاع آن‌ها هم کم است. زوری دارای تسمه‌ای سیاه یا رنگی است، البته نوع
رسمی زوری تسمه‌ی سفید دارد.
واراجی صندل‌های است که مانند حصیر از ساقه‌ی برنج بافته شده است. آن‌ها را می‌توان با تابی هم پوشید. واراجی دارای طناب‌های حصیری است که دور مچ پا بسته می‌شود تا تخت کفش را به به پا محکم کند. سامورایی‌ها از این نوع پاپوش بیشترین استفاده را می‌کردند.
وارازوری‌ها هم پاپوش‌هایی هستند که شبیه به واراجی‌ها هستند، چرا که آن‌ها هم از ساقه‌های برنج ساخته می‌شوند.
پاپوش‌های کابردی و راحت جیکا-تابی نوعی دیگر از پاپوش‌های ژاپنی هستند که همه می‌توانند از آن‌ها استفاده کنند. کشندگان ریکشاوها و کارگران ساختمانی از آن‌ها استفاده می‌کنند.